તમે કાયદો જાણતા હશો, બાળપણથી જ અમને તેના વિશે કહેવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે કોર્ટમાં આંખે પટ્ટી બાંધીને ઉભી રહેલી અને હાથમાં ભીંગડા પકડનાર મહિલા કોણ છે, જેને ન્યાયની દેવી કહેવામાં આવે છે, તો ચાલો આજે તમને તેના વિશે જણાવીએ.
પુરાણ શું કહે છે?
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, ન્યાયની દેવીની કલ્પના ગ્રીક દેવી ડિકીની વાર્તા પર આધારિત છે. કલાત્મક રીતે, ડિકીને તેના હાથમાં સ્કેલ સાથે દર્શાવવામાં આવ્યું હતું. ડિકી ઝિયસની પુત્રી હતી અને મનુષ્યોનો ન્યાય કરતી હતી. વૈદિક સંસ્કૃતિમાં, જ્યુસને દ્યોસાહ કહેવામાં આવે છે, જેનો અર્થ પ્રકાશ અને જ્ઞાનનો દેવ છે, એટલે કે બૃહસ્પતિ. તેનો રોમન સમાનાર્થી દેવી જસ્ટિસિયા હતો, જેને આંખે પાટા બાંધેલા દર્શાવવામાં આવ્યા હતા.
હાથમાં ત્રાજવા અને આંખે પાટા બાંધવાનુ રહસ્ય શું છે?
ન્યાયને ત્રાજવા સાથે જોડવાનો વિચાર આના કરતાં ઘણો જૂનો છે. આ વિચાર ઇજિપ્તની પૌરાણિક કથાઓથી ગ્રીક પૌરાણિક કથાઓ અને ત્યાંથી ખ્રિસ્તી કથાઓ તરફ વહી ગયો છે, જ્યાં એન્જલ માઇકલ (એક દેવદૂત) ને તેના હાથમાં ત્રાજવા સાથે દર્શાવવામાં આવ્યો છે. એવી માન્યતા છે કે પાપને કારણે હૃદયનું વજન વધે છે અને પાપી નરકમાં જાય છે. ઉલટું, જે પુણ્ય કરે છે તે સ્વર્ગમાં જાય છે. આંખે પટ્ટી બાંધવી એ બતાવવાનું હતું કે ભગવાનની જેમ, કાયદા સમક્ષ બધા સમાન છે.
ઘણા પ્રાચીન સમાજમાં કાર્યોના રેકોર્ડ રાખવાની ન્યાયિક પ્રણાલી પણ દેખાય છે. તેમાં ભારતનો સમાવેશ થાય છે, જ્યાં ચિત્રગુપ્ત પુણ્ય અને પાપનો હિસાબ રાખે છે. ત્રાજવા આનું પ્રતીક છે.
સુપ્રીમ કોર્ટ પાસે પણ તેમના વિશે માહિતી નથી.
હકીકતમાં, RTI કાર્યકર્તા દાનિશ ખાને માહિતી અધિકાર કાયદા હેઠળ રાષ્ટ્રપતિના માહિતી અધિકારી પાસેથી ન્યાયની દેવી વિશે માહિતી માંગી હતી. પરંતુ જવાબમાં, સુપ્રીમ કોર્ટે પણ આ માહિતી આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. આ પછી દાનિશે સુપ્રીમ કોર્ટના રજિસ્ટ્રારને પત્ર લખીને ‘ન્યાયની પ્રતીક દેવી’ વિશે માહિતી માંગી.
જવાબમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે દેવીની આંખો પર કાળી પટ્ટી પહેરીને ન્યાયનો ત્રાજવાને લઈને કોઈ લેખિત માહિતી ઉપલબ્ધ નથી. આરટીઆઈના જવાબમાં એમ પણ કહ્યું કે બંધારણમાં પણ ન્યાયના આ પ્રતીક વિશે કોઈ માહિતી નથી. ચીફ ઇન્ફર્મેશન કમિશનર રાધા કૃષ્ણ માથુરે ખુદ આ વાત દાનિશ ખાનને વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા જણાવી અને કહ્યું કે આવી કોઇ લેખિત માહિતી નથી.
About the Author
